Araba kullanmak, pek çok kişi için sadece bir yerden bir yere gitmekten daha fazlasıdır. Bu aracın zaman içinde bir karakteri olur, sana alışır, sen de ona. Ancak her mekanik sistem gibi, arabalar da zamanla sorun çıkarabilir. İşte bu noktada doğru onarım ve bakım süreçleri devreye girer. Ne var ki, bazen onarım sürecinde yapılan hatalar, mevcut sorunun üzerine yenilerini ekleyebilir. Bu yazıda, “Araba Onarımında Hatalardan Kaçınma” konusunda, bizzat uygulayabileceğin ve fark yaratacak bilgileri paylaşacağım.
1. Sorunu Yanlış Teşhis Etmek
Araban çalışmıyor ya da alışılmadık bir ses geliyor diyelim. Bu durumda yapılması gereken ilk şey, sorunun doğru bir şekilde tanımlanmasıdır. Ancak gözlem eksikliği, teknik bilgi yetersizliği ya da aceleyle alınan kararlar yanlış teşhise neden olabilir.
Mesela “check engine” lambası yanıyorsa, OBD-II scanner ile kod okunmadan sadece tahminle hareket etmek, seni çok daha büyük masraflara sürükleyebilir. Arıza kodları sadece birer başlangıç noktadır. Mesela P0300 kodu “random/multiple cylinder misfire” demektir. Bunun yakıt sisteminden ateşleme sistemine kadar pek çok nedeni olabilir. O yüzden teşhis aşamasında hem teknik cihazları doğru kullanmak hem de sistematik düşünmek gerekir.
2. Yan Sanayi Parçaların Yanlış Tercihi
Yedek parça seçimi, onarımın kalitesini doğrudan etkiler. Bazen ucuza kaçmak için “aftermarket” yani yan sanayi parçalar tercih ediliyor. Oysa her yan sanayi parça, orijinalin birebir aynısı olmayabilir. Malzeme kalitesi, ölçüler ya da dayanıklılık farklılıkları uzun vadede sorun yaratabilir.
Özellikle “timing belt” gibi kritik parçalarda bu risk daha da artar. Eksantrik kayışı koptuğunda, subaplarınızı motor bloğunun içine doğru savurabilir ve bu da bütün bir motor revizyonuna neden olabilir. Bu gibi durumları yaşamamak için, en azından “OEM-spec” diye tanımlanan kalite seviyesinden şaşmamak gerek.
3. Tork Değerlerini Göz Ardı Etmek
Şahsen en çok gördüğüm hatalardan biri, somun ve civataları gelişigüzel sıkmak. Oysa her vida, her cıvata belirli bir “torque spec” ile sıkılmalı.
Mesela bujiler. Bujiyi gereğinden fazla sıkarsan, silindir kapağına zarar verebilirsin. Ya da az sıkarsan, zamanla gevşer ve motor içinde ciddi hasara neden olabilir. “Torque wrench” kullanmak bu noktada basit ama etkili bir çözüm sunar.
4. Elektrik Bağlantılarını İhmal Etmek
Elektrik sistemleri, modern arabaların bel kemiğidir. Ancak bazen bir kablonun sıkı olmadığı ya da bir konnektörün oksitlendiği gözden kaçabiliyor. Arabanın çalışmamasının sebebi büyük bir sorun değil de, sadece akü bağlantılarının gevşek olması olabilir.
Burada “multimeter” kullanmak işe yarar. Voltaj kaybı, direnç değerleri gibi temel kontrollerle, basit elektriksel arızaları doğru teşhis edebilirsin.
5. Soğutma Sistemine Gereken Özeni Göstermemek
Motorun ömrü, soğutma sistemine bağlıdır. “Coolant” seviyesini sadece göz kararyla kontrol etmek yerine, belirli aralıklarda sistem basınç testine tabi tutmak gerekir.
“Radiator cap” ya da “thermostat” gibi parçalar zamanla eskiyebilir ve fark edilmeden motorun hararet yapmasına neden olabilir. Bu da “head gasket” yanması gibi büyük sorunlara yol açabilir.
6. Fren Sisteminin Detaylarını Atlamak
Fren sadece pedal ve balatalardan ibaret değildir. “Brake fluid” zamanla nem alır ve kaynama noktası düşer. Bu da ani frenlerde “brake fade” riskini artırır. Sadece disk ve balata değişimiyle yetinmeyip, hidrolik hattın ve kaliperlerin durumunu da kontrol etmek gerekir.
Ayrıca, montaj sırasında “copper grease” kullanımı, balataların sessiz çalışmasını sağlayabilir. Bunlar küçük ama etkili detaylardır.
7. Yağ Değişimini Ertelemek
Yağ, motorun can damararından biridir. Ancak yağ değişimi sürekli ertelenirse, “sludge” yani kurum birikimi yaşanabilir. Bu da “oil pickup screen” tıkanmasına, dolayısıyla motorun yeterince yağlanmamasına neden olur.
Yağ filtresi de en az yağ kadar önemlidir. “High mileage” ya da “synthetic blend” yağların tercih edilmesi, motorun uzun ömürlü olmasına katkı sağlar.
8. Diagnostik Testleri Göz Ardı Etmek
Bazı arızalar, gözle görülemez. “Fuel trim”, “long-term” ve “short-term” değerler gibi OBD verileri, motorun genel durumu hakkında fikir verir. Bu veriler olmadan hareket etmek, sadece belirtiye odaklanmak anlamına gelir. Oysa neden-sonuç ilişkisini anlamadan yapılan onarımlar, geçici çözümler olur.
9. Kalibrasyon ve Adaptasyon Ayarlarını Unutmak
Modern arabalar, bir parça değiştirildiğinde bazen ECU tarafından yeniden tanıtılması gerekir. Mesela “throttle body” değiştirildiğinde adaptasyon ayarları sıfırlanmalı ve yeniden öğretilmelidir. Bunu yapmadığında aracın güzel çalışmasını bekleyemezsin.
“Scan tool” cihazları bu işlem için kullanılır. Her marka için ayrı prosedürler olduğunu da göz önünde bulundurmak gerekir.
10. Ustalara Tam Bağlımlı Kalmak
Son olarak, her şeyi ustaya bırakmak da bir hatadır. Evet, her ayrıntıyı sen yapamazsın ama belli bir seviyede bilgi sahibi olmak, seni hem kandırılmaktan korur hem de daha bilinçli kararlar vermeni sağlar.
Mesela araban onarımdayken, eski parçanın iade edilmesini istemek, işlem sırasında hangi testlerin yapıldığını sormak gibi detaylar senin bilinçli bir sürücü olduğunu gösterir.